عدم تمکین یا نشوز چیست؟
نشوز در اصطلاح فقهی و حقوقی به عدم ایفای وظایف زناشویی از سوی یکی از زوجین، اعم از مرد یا زن، اطلاق می‌شود.
در این مقاله، به آشنایی با عدم تمکین یا نشوز پرداخته خواهد شد. با مجله اینترنتی لاجورد همراه باشید.
انواع نشوز
- نشوز زن: به عدم تمکین زن از شوهرش در امور زناشویی و اطاعت از اوامر شرعی و قانونی او گفته می‌شود.
- نشوز مرد: به عدم ایفای وظایف مرد نسبت به همسرش، از جمله عدم پرداخت نفقه، عدم سکونت دادن زن در منزل مناسب، سوء رفتار و … گفته می‌شود.
موارد عدم تمکین زن
عدم تمکین در امور جنسی شامل خودداری از برقراری رابطه جنسی بدون عذر موجه شرعی یا قانونی. عدم تمکین در امور منزل شامل ترک وظایف مربوط به خانه‌داری، آشپزی، نظافت و … بدون عذر موجه. عدم تمکین در خارج شدن از منزل شامل خروج از منزل بدون اجازه شوهر در مواردی که شرع یا قانون اجازه نداده باشد.
پیامدهای عدم تمکین زن
در صورت عدم تمکین زن بدون عذر موجه، حق دریافت نفقه از شوهر را از دست می‌دهد. مرد می‌تواند در صورت عدم تمکین زن و اثبات آن در دادگاه، از حق طلاق یکطرفه خود استفاده کند. در برخی موارد، عدم تمکین زن جرم تلقی شده و مجازات‌هایی برای آن در قانون پیش‌بینی شده است.
راه‌های حل عدم تمکین
اولین قدم برای حل مشکل عدم تمکین، گفتگو و مذاکره بین زوجین برای یافتن ریشه مشکل و حل آن به صورت مسالمت آمیز است. در صورت عدم موفقیت در گفتگو، مراجعه به مشاوره می‌تواند به زوجین در حل مشکل و بهبود روابطشان کمک کند. در نهایت، اگر راه‌حل‌های دیگر به نتیجه نرسید، زوجین می‌توانند برای حل مشکل عدم تمکین به دادگاه خانواده مراجعه کنند.
در فقه و قانون اسلام، برای حل مشکل عدم تمکین، ابتدا به زن فرصت داده می‌شود تا با رفع عذر خود و تمکین از شوهر، زندگی مشترک را به روال عادی برگرداند. در صورت تمکین زن، شوهر موظف است نفقه او را پرداخت کند و به سایر وظایف خود در قبال همسرش عمل کند. عدم تمکین می‌تواند زندگی مشترک را به شدت متزلزل کرده و به طلاق و جدایی زوجین منجر شود.
عواقب عدم تمکین یا نشوز
عواقب عدم تمکین یا نشوز، بسته به اینکه از سوی چه کسی و در چه شرایطی باشد، متفاوت است. اگر زنی بدون عذر موجه از تمکین شوهر خودداری کند، حق نفقه او ساقط می‌شود. به عبارت دیگر، شوهر تکلیفی به پرداخت نفقه به او ندارد. مرد می‌تواند در صورت عدم تمکین زن به دادگاه مراجعه کند و تقاضای طلاق به دلیل نشوز زوجه را بدهد. البته، دادگاه قبل از صدور حکم طلاق، سعی در اصلاح بین زوجین می‌کند. در برخی از موارد، نشوز زن به مرد حق می‌دهد که مجدداً ازدواج کند.
اگر زن به دلیل بیماری نتواند وظایف زناشویی خود را انجام دهد، عدم تمکین او با عذر موجه محسوب می‌شود و حق نفقه او ساقط نمی‌شود. اگر شوهر با زن سوء رفتار کند، زن می‌تواند از تمکین او خودداری کند و حق نفقه او نیز ساقط نمی‌شود. اگر زن از تمکین شوهر بیم ضرر جانی، مالی یا آبرویی داشته باشد، می‌تواند از تمکین او خودداری کند و حق نفقه او نیز ساقط نمی‌شود.
در یکی از مقالات سایت لاجورد به بررسی دلیل اصلی ترس از ازدواج در جوانان پرداخته ایم. جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید این مقاله را مطالعه کنید.
اثبات نشوز نیاز به ارائه دلایل و مدارک به دادگاه دارد. در صورت اثبات نشوز، زن از برخی حقوق خود، مانند نفقه و امکان ازدواج مجدد، محروم می‌شود. قبل از هر اقدامی، زن و شوهر باید برای حل مشکل خود با یکدیگر گفتگو کرده و در صورت نیاز از مشاوره یا مددکاری کمک بگیرند.
شرایط مجاز عدم تمکین زوجه
در قانون ایران، شرایطی وجود دارد که در آن زن می‌تواند بدون آنکه از نظر شرعی و قانونی مرتکب گناه شده باشد، از تمکین شوهر خودداری کند. به این شرایط، شرایط مجاز عدم تمکین زوجه گفته می‌شود. برخی از مهم‌ترین شرایط مجاز عدم تمکین زوجه عبارتند از:
- عدم پرداخت نفقه: اگر شوهر نفقه زن را به طور کامل و به موقع پرداخت نکند، زن می‌تواند از تمکین او خودداری کند. نفقه شامل مسکن، خوراک، پوشاک و سایر نیازهای ضروری زن می‌شود.
- سوء رفتار و خشونت: اگر شوهر با زن رفتار خشونت آمیز داشته باشد یا او را مورد آزار و اذیت قرار دهد، زن می‌تواند از تمکین او خودداری کند. خشونت می‌تواند شامل ضرب و شتم، توهین، تهدید و سایر رفتارهای آزاردهنده باشد.
- ترس از ضرر: اگر زن از تمکین شوهر بیم ضرر جانی، مالی یا آبرویی داشته باشد، می‌تواند از تمکین او خودداری کند. به عنوان مثال، اگر شوهر زن را به قتل، مجروح کردن یا ربودن تهدید کند، زن می‌تواند از تمکین او خودداری کند.
- ابتلای شوهر به بیماری های صعب العلاج یا واگیردار: اگر شوهر به بیماری های صعب العلاج یا واگیرداری مانند ایدز، هپاتیت یا سل مبتلا باشد، زن می‌تواند تا زمان بهبودی کامل شوهر از تمکین او خودداری کند.
- عدم تعهد به وظایف زناشویی: اگر شوهر به وظایف زناشویی خود عمل نکند، زن می‌تواند از تمکین او خودداری کند. به عنوان مثال، اگر شوهر از برقراری رابطه جنسی با زن امتناع کند یا در انجام آن کوتاهی کند، زن می‌تواند از تمکین او خودداری کند.
- ترک زندگی مشترک توسط شوهر: اگر شوهر بدون دلیل موجه زندگی مشترک را ترک کند، زن می‌تواند از تمکین او خودداری کند.
- عدم تمکین شوهر: اگر شوهر از انجام وظایف خود در قبال زن، مانند پرداخت نفقه، تامین مسکن و… خودداری کند، زن می‌تواند از تمکین او خودداری کند.
- حق حبس: در برخی از موارد، زن به دلیل مهریه یا سایر مطالبات معوقه از شوهر، حق حبس دارد و می‌تواند از تمکین او خودداری کند. به عنوان مثال، اگر زن مهریه خود را به طور کامل دریافت نکرده باشد، می‌تواند تا زمان پرداخت کامل مهریه از تمکین شوهر خودداری کند.
اثبات شرایط مجاز عدم تمکین بر عهده زوجه است. در صورت اثبات عدم تمکین با عذر موجه، زن مستحق دریافت نفقه خواهد بود. قبل از هر اقدامی، زن و شوهر باید برای حل مشکل خود با یکدیگر گفتگو کرده و در صورت نیاز از مشاوره یا مددکاری کمک بگیرند.
