علائم کم کاری و پرکاری تیروئید
غده تیروئید یکی از مهم ترین اجزای سیستم غدد درون ریز بدن است که در جلوی گردن، درست زیر حنجره قرار دارد. این غده پروانه‌ای شکل با ترشح هورمون هایی مثل تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) نقش ضروری در تنظیم متابولیسم بدن، دمای بدن، ضربان قلب، انرژی، و حتی خلق وخو ایفا می‌کند. اختلال در عملکرد تیروئید می‌تواند به دو شکل اصلی بروز کند: کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) و پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism).
با مجله اینترنتی لاجورد همراه باشید تا با علائم کم کاری و پرکاری تیروئید بیشتر آشنا شوید.
کم کاری تیروئید چیست؟
در این حالت، غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند. این وضعیت می‌تواند به علت گوناگونی مثل بیماری هاشیموتو، مصرف بعضی داروها، یا آسیب به تیروئید ایجاد شود.
علائم شایع کم کاری تیروئید
علائم کم کاری تیروئید معمولاً به تدریج ظاهر می شوند و به آسانی ممکن است با خستگی یا افزایش سن اشتباه گرفته شوند. بعضی از نشانه های شایع عبارتند از:
1. خستگی مزمن
افراد مبتلا به کم کاری تیروئید معمولاً احساس خستگی شدید می کنند، حتی بعد از خواب کافی.
2. افزایش وزن
بدون تغییر در رژیم غذایی یا سطح فعالیت، ممکن است فرد وزن اضافه کند.
3. حساسیت به سرما
افراد دچار کم کاری تیروئید معمولاً نسبت به هوای سرد حساس تر هستند.
4. پوست خشک و رنگ پریده
پوست امکان دارد زبر، خشک و بی روح شود.
5. یبوست
یکی از علائم شایع کم کاری تیروئید، کند شدن حرکات گوارشی و یبوست است.
6. افسردگی و کاهش تمرکز
هورمون های تیروئید بر خلق وخو و عملکرد مغز تأثیر دارند و کمبود آن ها ممکن است باعث افسردگی، بی حوصلگی یا کاهش تمرکز شود.
7. ریزش مو و شکنندگی ناخن ها
موها ممکن است نازک، خشک و شکننده شوند. ناخن ها نیز ممکن است شکننده شوند.
8. صدای خشن یا بم
تورم تیروئید یا اختلال در عملکرد آن امکان دارد روی تارهای صوتی تأثیر بگذارد.
9. دوره های قاعدگی نامنظم
زنان مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است دوره قاعدگی سنگین تر و نامنظم تری داشته باشند.
10. تورم در صورت، به خصوص اطراف چشم ها
پف کردگی در ناحیه چشم ها می‌تواند یکی از نشانه های کم کاری تیروئید باشد.
پرکاری تیروئید چیست؟
در پرکاری تیروئید، غده تیروئید مقدار زیادی هورمون تولید می‌کند و باعث تسریع فرآیندهای متابولیکی در بدن می شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از بیماری گریوز، گره های تیروئیدی فعال یا التهاب تیروئید باشد.
علائم شایع پرکاری تیروئید
علائم پرکاری تیروئید بیشتر با فعالیت بیش از حد بدن همراه است. شایع ترین علائم عبارتند از:
1. کاهش وزن ناگهانی
بدون تغییر در رژیم غذایی، کاهش وزن شدید ممکن است رخ دهد.
2. افزایش ضربان قلب
تپش قلب، افزایش ضربان در حالت استراحت، یا آریتمی قلبی می‌تواند از علائم مهم باشد.
3. اضطراب، تحریک پذیری یا بی قراری
افراد ممکن است بدون دلیل خاصی عصبی یا مضطرب باشند.
4. تعریق زیاد و عدم تحمل گرما
پرکاری تیروئید باعث افزایش دمای بدن می شود و فرد به گرما حساس‌تر خواهد شد.
5. لرزش دست هالرزش دست ها
لرزش های ظریف، به خصوص در انگشتان دست ها، شایع است.
6. مشکلات خواب
بی خوابی یا دشواری در به خواب رفتن در افراد مبتلا شایع است.
در یکی از مقالات به بررسی دلایلی که نمی توانم از خواب بیدار شویم پرداخته ایم برای کسب اطلاعات بیشتر این مقاله را مطالعه نماید.
7. اسهال یا حرکات مکرر روده
افزایش فعالیت گوارشی می‌تواند باعث شل شدن مدفوع یا اسهال شود.
8. ریزش مو و نازک شدن پوست
برخلاف کم کاری، در پرکاری ممکن است ریزش مو دیده شود اما معمولاً همراه با نازک شدن پوست است.
9. افزایش اشتها
با وجود افزایش اشتها، به خاطر سرعت متابولیسم بالا، کاهش وزن همچنان اتفاق می‌افتد.
10. برجستگی چشم ها
در بعضی موارد، به خصوص در بیماری گریوز، چشم ها به طور غیرطبیعی بیرون می‌زنند.
دلایل و عوامل خطر کم کاری و پرکاری تیروئید
عوامل خطر برای کم کاری تیروئید:
- سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
- بیماری های خودایمنی مثل هاشیموتو
- درمان های قبلی برای تیروئید (مثلاً جراحی یا رادیوتراپی)
- سن بالا (بیشتر در افراد بالای ۶۰ سال)
- زنان، به خصو بعد از زایمان
عوامل خطر برای پرکاری تیروئید:
- بیماری گریوز
- گره های تیروئیدی سمی
- مصرف بیش از حد ید
- سابقه خانوادگی
- زنان ۲۰ تا ۴۰ ساله
روش های تشخیص کم کاری و پرکاری تیروئید
تشخیص کم کاری یا پرکاری تیروئید معمولاً با آزمایش خون صورت می گیرد. مهم ترین آزمایش ها عبارتند از:
- TSH (هورمون محرک تیروئید): در کم کاری تیروئید افزایش می‌یابد، در پرکاری کاهش می‌یابد.
- T4 و T3 آزاد: برای اندازه گیری سطح هورمون های فعال تیروئید استفاده می شوند.
- آنتی بادی های ضد تیروئید: برای تشخیص بیماری های خودایمنی مثل گریوز یا هاشیموتو
- سونوگرافی یا اسکن تیروئید: برای بررسی گره ها یا التهاب
درمان کم کاری و پرکاری تیروئید
درمان کم کاری تیروئید:
درمان استاندارد معمولاً مصرف روزانه هورمون تیروئیدی مصنوعی (لووتیروکسین) است که کمبود هورمون را جبران می‌کند. تنظیم دوز دارو براساس آزمایش های منظم صورت می گیرد.
درمان پرکاری تیروئید:
روش های گوناگونی برای درمان پرکاری وجود دارد:
- داروهای ضد تیروئید (مثل متی مازول): برای کاهش تولید هورمون
- ید رادیواکتیو: برای از کار انداختن بخشی از غده
- جراحی تیروئید: در موارد خاص
- داروهای کنترل علائم: مثل بتابلاکرها برای کاهش ضربان قلب
سبک زندگی و توصیه های تغذیه‌ای
- مصرف ید باید متعادل باشد؛ نه زیاد و نه کم
- ورزش منظم می‌تواند به بهبود خلق وخو و کنترل وزن کمک کند
- خواب کافی برای تنظیم هورمون ها الزامی است
- خوددرمانی یا قطع ناگهانی داروها خطرناک است
- استرس عامل مهمی در تشدید اختلالات تیروئید است، بنابراین تکنیک های آرام سازی مؤثرند
کم کاری و پرکاری تیروئید دو اختلال نسبتاً رایج هستند که امکان دارد تأثیر زیادی بر عملکرد بدن داشته باشند. شناخت دقیق علائم و تفاوت های آن ها می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان به موقع کمک کند. اگر دچار نشانه هایی مثل خستگی شدید، تغییرات وزنی غیرعادی، اضطراب یا یبوست یا اسهال مزمن هستید، بهتر است با پزشک مشورت کرده و آزمایش‌های لازم را انجام دهید.
